Rodzaj Ludzki

Marta Zelwan

Artwork by Elephnt

Niedawno urodziło się tak brzydkie dziecko, z twarzą tak straszną i pomarszczoną, ze ślepiami tak wyłupiastymi i bez powiek, z palcami tak żabimi i łuską na całym ciele, że opisuję to gazety. Nasze krowy przestały dawać mleko, powiedzieli ludzie. Bałam się, że przegryzie mi gardło, mówiła opiekunka noworodków. Medycyna zna zaledwie pięćdziesiąt takich przypadków w historii. Matka go nie chciała. Ludzką rzeczą jest lęk i wstręt. Aż jedna z pielęgniarek wzięła go do siebie i teraz mówią o niej, że niedojrzała emocjonalnie, czy ona już pieniędzy na chleb nie ma, że taką poczwarę pod dach sobie wzięła? Wszystko można ukryć, ale najtrudniej twarz. Mówią, że to nie od Boga ta istota, jakby każdy dokładnie wiedział jak wygląda człowiek, anioł czy anioła.

Chirurg plastyczny mówi, że to prawda, wszystko można w pewnym stopniu ukryć, nawet garb, ale twarz trzeba mieć. Mieć, aby być. Mieć to wypisane na twarzy, że się należy do rodzaju. Ważny jest rodzaj ludzki. Sam fakt. Zachowywać twarz należy nawet przez telefon i w zapadającym zmroku. Twarz decyduje o realności, mimo że jest w dużym stopniu dziełem ducha. Jakoś to się ma do imion, nazwisk, luster, do zjawisk endokrynologiczno-genetycznych i paranormalnych. Także do Kobiety z Wroną, którą widziałam na skrzyżowaniu dróg. Nie miała twarzy. Milczała jak duch. Kto ją o coś zapytał, nic nie wskórał, zbłądził.

A teraz, we śnie, niewidzialna kobieta uczy mężczyznę jak być bardziej ludzkim. Podaje mu na talerzyku dwa okrągłe ciasteczka z twarzami: dwie okrągłe, słodkie, lukrowane buzie, nosy, oczka, ustka. Nie wolno ich dotykać, a tym bardziej jeść. Przez telefon ironizuje na ten temat ktoś półprzytomny, nagi lub pijany. Wówczas kobieta bierze ciasteczka, bierz też ścierkę do kurzu i sumiennie, paroma rucham z każdego ściera twarz. Jeśli tak, nie będzie nic. Twarze znikają razem z całym snem, z ciasteczkiem, z ludźmi, z kulą ziemską: wyraz po wyrazie.

Read the English translation

“The Human Species” is a fragment from Marta Zelwan’s book, Śnienie (Dreaming). The book is entirely made up of such fragments, which revolve around the speaker’s dreams and the tension between the waking and sleeping worlds they spur. Each fragment functions as a unit unto itself, as well as a part of a unified whole. Read individually, the fragments are measured and contemplative, imagistic and surreal, and peppered with humor of the absurd. Taken together, we start to notice the speaker’s obsessions and the threads that tie the dreams together. We begin to recognize characters and events that the speaker returns to. The fragments are constantly questioning their truths, considering an image or idea through and against associated images, literature, religions, histories, and the everyday. 

In translating, one of my main objectives was recreating the precise balance between sense and the surreal in Zelwan’s sentences. Figuring out how to translate prose guided by a shadowy dreamlike logic—to translate mystery buttressed by a kind of cagey linguistic clarity. 

Śnienie was originally published under Marta Zelwan’s former penname, Krystyna Sakowicz, and was nominated for the Nike Award in Poland in 2001.

Marta Zelwan is a Polish writer based in Warsaw. She has published nine books, including collections of poetry, prose, and essays. Two of her books have been nominated for the Nike Award, Poland’s most prestigious literary award, and she has won the Iskry Press Prize, the Literature Foundation Prize, the Stanisław Piętak Prize, and the Edward Stachura Prize, as well as the Culture Foundation Prize. Her most recent book is Graffiti, a collection of poetry.

Victoria Miluch is a fiction writer and translator. Her stories have appeared in such publications as Passages North, The Southeast Review, and The Adroit Journal, and her translations can be found in the Denver Quarterly. She currently lives in Poland, translating Polish literature on a Fulbright fellowship.