דבורה פאגעל

דבורה פאגעל

גלאָז-בלומען.

די לבֿנה איז אַ װײַסע קאַרשנבלום
שמעקט מוטנע מיט קלעביקער בענקשאַפֿט
פֿון זיבן יאָר.

און די לאַמטערנס
זענען געלע טולפּן פֿון גלאָז
אױסגעזעצט אין ערשטער, צװײטער, דריטער גאַס.

געל גלאָז
שמעקט מיט קילע הענט
און מיט בערנשטײן-קרעלן פֿון פֿאַרציכטן.

מען קאָן גײן מיט דער ערשטער גאַס.
מיט דער צװײטער.
לאָזן אַרײַנפֿליסן אין זיך טראָפּן פֿון בלאָער לבֿנה,
װאָס שמעקט מיט קלעביקער בענקשאַפֿט
און די קילקײט פֿון געלן לאַמטערן-גלאָז.

װאָס קאָן מער קומען יעדן אָװנט : 
װי דער װײַטער ריח פֿון קלעביקן װאַרטן,
װי דער קילער גלאָז-ריח פֿון פֿאַרציכטן.





פּלאַקאַטן-װענט אין רעגן.

דער רעגן פֿאַרבט הײַנט גראָע הײַזער מיט אַ צװײטער שיכט
פֿון זײַן גראָען געדעכטן קאָליר.

דו ביסט װײַט.
איטלעכער איז איצט װײַט.
און מען קאָן נישט גײן צו קײנעם.

איך שפּאַר מיך אָן
אין אַ פּלאַקאַטן-װאַנט, װאָס איז באַקלעבט
מיט ציטראָנגעלע און מאַראַנצרױטע פּאַפּירן.

דער רעגן האָט הײַנט אױסגעוואַשן גרעל
די צינאָבער-רױטע אותיות װאָס דערצײלן :
הײַנט דרײט מען אין ערגעץ אַ קינאָ
דעם פֿילם פֿון דער באַלערינע דער רױטער.

די רױטע שטרעך זענען הענט, װאָס צערטלען
און הענט, װאָס פֿאַלען שװער אַראָפּ,
אױף הײַזער גופֿים פֿון געלע פּאַפּירן.

צװישן צען גראָע הײַזער
איז די געל און רױט באַקלעבטע ברעטערנע װאַנט
דער אײנציקער הײסער פֿאַרביקער גוף.
און מען קאָן זיך באַהעפֿטן מיט אים
װי מיט אַ מענטשלעכן גוף
װאָס איז איצט גאָר װײַט : 
נישט צוצוקומען צו אים.





אַ ליד פֿון פֿאַרביקער ליכט-רעקלאַמע.

אַ ליד פֿון פֿאַרביקער ליכט-רעקלאַמע
פֿון רױטע געלע בלאָע אותיות
פֿון פֿלאַכע קאַנטיקע זונען פֿון שריפֿט-שטרעך.

די קאָלירטע שטרעך פֿון שיך און פּעלץ-רעקלאַמע
זענען אַ ליד, פֿון אַ צאַרטן דיכטער געשריבן
אין דעם גראָען קאַרטאָן פֿון שטאָט-מױערן.

דאָס קאַרשנרױט גליט און שלעפּט װי אַ צװײטער גוף.
דאָס מאַרינבלאָ צערטלט, װי די קײנמאָל נישט געקאָנטע האַנט.
דאָס ציטראָנגעל קילט אָפּ מיט זײן קילן מעטאַלישן ליכט.

רױטע בלאָע געלע שטרעך-לײַבער
קאָנען פֿירונצװאַנציק שעה לאַנג שלעפּן.
קאָנען פֿינף און צען מאָל טעגלעך אױפֿגײן.

צװישן עלעקטרישע רעקלאַמע-זונען
זאָל מען קײן טעג נישט צײלן.

נאָר זױגן פֿון דעם פֿאַרביקן ליכט-פֿלײש.
נאָר אָטעמען מיט זײַן גליִעװדיקן ריח.
און קרײַזן.

אין אַ רעכטעק. אין אַ קרײַז. אין אַ פּאַראַבּל.
פֿיר מאָל אין טאָג. פֿינף און צען מאָל אין טאָג
נישט געצײלטע מאָל גײן און גײן
פֿון אײן גוף צו אַ צװײטן
אויפֿגעפֿירט מיט די קױליקע קאָלירטע לאָמפּ-אױגן.





גראָע גאַסן.

די גאַסן זענען װי דער ים
און שפּיגלען דעם קאָליר פֿון דער בענקשאַפֿט
און די שװערקײט פֿון װאַרטן.

איצט זענען זײ גראָ
װי פּערל פֿון פֿאַרציכט.

און ציטראָנגעלע פּנימער
אין פֿענצטער פֿון בלאַס-געלע הײַזער
פֿאַרלעשן זיך
װי בלאַסע דורכזיכטיקע לאַמטערנס,
װאָס גײען אױס פֿרי 4 אַ זײגער.

אין די מילכיקע גראָע גאַסן
צײלט מען נישט מער טעג פֿאַרלױרענע :
זײ רינען אױס װי זיסע געדעכטע מילך.

פּנימער לעשן זיך אױס מיט דעם קאָליר פֿון פֿאַרציכטן
װי גראָע גאַסן מיט געלע לאַמטערן-לבֿנות
װאָס װילן שױן מער גאָרנישט.





גראָע הײַזער.

אײַן גראָ הױז.
דאָס צװײטע גראָע הױז.
אַ דריט און אַ פֿירט גראָע הױז.

גײען צוזאַמען.
איין טאָג לאַנג. אַ צװײטן טאָג לאַנג.
7 וואָכן-טעג לאַנג.

גײען 20 אָדער 30 מעטער װײַט.
12 שעה לאַנג.
דעם ערשטן טאָג. דעם צװײטן. דעם זיבעטן.

ליכט קומט אױף. אין ערשטן הױז. אין צװײטן.
ליכט גײט אױס. אין ערשטן הױז. אין צװײטן.
7 אַ זײגער אָװנט. 10 אַ זײגער אָװנט.

דעם צװײטן טאָג
גײען װײַטער צוזאַמען אין דער װײַטקײט פֿון 20 מעטער :
צװײ דרײַ פֿיר גראָע הײַזער.





די קלאָג איבער הױף-מױערן.

װאָס זענען זײ שולדיק די אונטערשטע װענט,
װאָס מען האָט זײ אַפֿילו נישט געקאַלכט.
נאָר באַשמירט מיט שװאַרצער און געלער פֿעטער פאַרב :
מיט צינישע אױפֿשריפֿטן פֿון רעקלאַמעס.

פֿון יענער זײַט קומען אױף יעדן אָװנט
1000 זונען. שױן 4 א זייגער אווענט גייען אויף
עלעקטרישע קײַלעכדיקע אױגן. רױטע, מאַרינבלאָע, מאַראַנצגעלע.
מאַכן עלאַסטיש לײַבער מיט ברוסטן װי זוכנדיקע אױגן פֿון מענטשן.

אָבער דאָ הענגט 7 טעג אין דער װאָך אַ פֿלאַכע זון
און צערטלט צינישע רעקלאַמעס.
און אפֿשר דערפֿאַר קאָן דאָ נאָך אױפֿקומען
די לעגענדע פֿון דער געלער דער איינציקער זון.





Read the English translation

Listen to the original read by Anna Rozenfeld:

Translating דבורוה פוגל, one runs into an immediate stumbling block: the poet’s name. It is usually rendered in the Germanic spelling as Debora Vogel, but the poet is often credited as Dvoyre Fogel, a phonetic rendering of the yiddish pronunciation of her name. The YIVO has her as Dvore Vogel. In other sources, an “h” creeps onto the end of Debora. Which to choose as a translator?

As is plain, I am referring the poet in the germanic spelling, which was the spelling she used in her native Polish, yet this ambivalence around Vogel’s name is an excellent metaphor for the difficulties her work has had getting recognition in both her day and the present since it has been seen as not having enough “yiddishkayt,” as being too “cool” (in both senses of the word), and as not overtly feminist enough. Just as the versions of Vogel’s name jockey for position, these different realities reflect the state of Yiddish poetry in general and its translation challenges, where sheering to a (disputed) standard is both useful yet normalizing in ways that may “flatten” the poetry. In an ideal world, the diverse manifestations of Yiddish with their conflicting politics can coexist and we can cross reference פוגל as Fogel and Vogel, even Фогель. As Yiddish poetry is kept fresh by creative writers and translators, perhaps a consensus will slowly develop on the best literary path.

Vogel writes in a highly “Germanic” Yiddish with very few Slavicisms (despite her being a native speaker of Polish) and few Hebrew/Aramaic words. The feeling of her dialect suits the poems and their content, and reflects her literary beginnings in German. These particular poems are a selection from the הײַזער און גאסן 'Buildings and Streets' (1924) section of her first book, .טאָג–פיגון. לידער ‘Figures of the Day. Poems.’ (1930) I felt the challenge here was keeping their economy of language while preserving meaning. Because these poems were written nearly 100 years ago and largely deal with experiencing modern cities, they have the potential to sound old-fashioned. In the last poem, “Suburban Buildings” for example, Vogel explains to readers what coffee is. Yet this poem makes up for any quaintness with striking typographical elements that are hardly seen in Yiddish poetry and quite striking today. What is more, Vogel’s descriptions of bodies, of alienation in cities being invaded by lighting and advertising has only grown more poignant over the years.

Dvoyre Vogel (דבורה פאגעל) was an Austro-Hungarian writer, philosopher, and art critic. She was born in Burshtyn, Galicia in 1900 and was killed in the Lemberg Ghetto in 1942. Vogel lived in Vienna, Berlin, Paris, and Stockholm before settling in Lemberg. Her first book of poetry, טאָג–פיגון. לידער [tog-figurn. lider], was published in 1930. Her second book of poems, מאנעקינען. לידער. [manekinen. lider], appeared in 1934. In 1935 she published her prose “montages” as אקאציעס בליען. מאָנטאזשן [akazies blien. montazhn] and in self-translation into the Polish as Akacje kwitną. Montaże (1936). Vogel’s work did not see much popularity in her day because it was too experimental, and eschewed (overt) feminist themes. Though extremely influential, even being considered the “matron” of the Légerist group of Galician artists, she has largely remained in the shadows of the (male) artists she influenced and associated with—Bruno Schulz being perhaps the most prominent. Her free verses about the urban condition, however, resonate strongly today in ways that buck all clichés about Yiddish writing.

Jordan Lee Schnee (Boston, Massachusetts, 1990) lives in Berlin, Germany where he is a writer, translator, and musician. Major translations include the novel Rockabilly by Chilean author Mike Wilson (Diaphanes, 2018) and Some Dollars (poems) by Argentine writer Wáshington Cucurto (Eloísa Cartonera, 2013). He has translated poetry by German writers Ann Cotten, Alban Nikolai Herbst, and Jörg Fauser and is involved in promoting Yiddish writing and music in Berlin. His own work has appeared in print and online across the Western Hemisphere, and is currently spreading East like killer bees.