Seven Poems

Xkäñtyayaj

Jochkälañ ili kajñibal,
ityip’tyip’ñäyel kch’ujul k’ajtyiyaj, ma’añix isujmlel,
kty’añ ma’añix ich’äjlib
ma’añix isumuklel mi ilok’el tyi ktyi’.
Xkäñtyayaj cha’añ ñäch’tyälel yik’oty ik’yoch’ambä
¿Baki añi jiñi ty’añ?
Xkäñtyayaj cha’añ k’ay yik’oty ch’ujul k’ay
¿Baki añi iyejtyal jch’ujlel?
Xkäñtyayaj, icha’añ Xkäñtyayajob
¿Baki tsa’ käle jiñi ñichty’añ?
P’ujp’uñ itsajakñäyel jiñi pom
sutyk’ibeñoñ iyejtyal kch’ujlel.



Puts’el

Puts’el che’ añ ñäch’tyälel mi itsil ach’ujlel,
tsiltsilñäyel yik’oty tsuwañbä ik’ muk’bä ik’ux achijil,
woswosñäyel yik’oty tyikiñ ik’ muk’bä imil ajap ik’,
che’ety bajche’ pejpem muk’bä iñumel tyi ajñibal tyi ajiñibal,
mi amujkuñ abäj, mi akäñtyañ abäj cha’añ ma’añik mi ik’elety jiñi xwe’elob,
ñajty, ñajty, jumpäk’ xojob yik’oty jaybä säkjamtyäl
ma’añik mi imejlel tyi kälel päk’päk’ña mi iyajlel tyi tyamlel.

 

Abijlel

Mach jäxälik iyejtyal awok,
añ ityajol ts’otyiktyik, añ ityajol mäkäkña,
añ ityajol tsuwañ, tyikwal,
tyi yañtyakbä k’iñ wi’ñal yik’oty tyikiñ ityi’.

Wokoljax abijlel mi aloty abäj cha’añ ma’añik mi ityajety jiñi xmatye’ ts’i’,
wi’ñal tyi atyojlel, tyi abajñelil,
abajñelil muk’bä isujtyel che’ bajche’ xajlel tyi aña’tyibal,
ity’äñty’äñäyel abäk’tyal mi ijijtyel tyi tyamlel,
tyamlel machbä añik ijäxtyälel, ma’añik mi iwa’tyäl.

Awuty mi ik’el iwejlib k’aj-oj machbä añik ibijlel,
ñajal wejlib ma’añik iñumib tyi yambä lum.

 

Ik’ yik’oty ik’yoch’äyel

Jiñi abäk’tyal mi isujtyel tyi lojk tyileñumelbä
tyi imalil matye’el yik’oty ya’ baki tyo’ol pits’ilbä lum,
woliyety tyi ñuxujel tyi ik’tyak yik’oty ik’yoch’äyel
mi añajleñ jiñi tya’k’iñ che’ mi ikajel tyi yajlel tyi ak’äb
mi awälwäl al juñp’ajl ty’añ tyi alujbel.

 

K’ajk

Jiñjach xkälel che’ jerjerña jiñi k’ajk,
k’ajk’ajña itse’tyañoñ,
cha’añ mach kujilik xik’ol che’ tyi tsuwañ säk’ajel,
che’ mi kputyuñ xik’ järjärña mi ichuk,
jiñi k’ajk mi yajñel che’ jiñi jk’äb mi ixik’.

 

xTya’jolob

Jiñi xtya’jolob machbä añik mi ityajob iñaj-añ, mi ipijtyañetyob ya’ tyi xäk’ bij
che’ weñ tsäts ityikwälel k’iñ,
jiñi xtya’jolob mi ichijtyañ awuty tyok’tyok’tyakixbä cha’añ lujbel yik’oty wi’ñal,
wi’ñal tsa’ixbä iyaj-esa abäk’tyal,
jiñi xtya’jolob mi itsäklañ awok ya’ tyi yambä lum,
ya’ tyi lum ya’ baki mi ip’ojlel jak’-oj,
jiñi k’uñlikanixbä awok mi isajtyel majlel tyi tyikiñ yopotye’,
che’ety bajche’ jukub machbä añik ilujkujib,
jiñi xtya’jolob wolix ipijtyañetyob cha’añ mi ik’uxob iyujtyibal ity’äñty’äñäyel akuxtyälel.


 
Uma’ ñäch’tyälel

Che’ mi ichumtyäñtyel lum machbä lakcha’añik, ma’añik ak’lel, ma’añik k’iñil,
che’ mi lakchumtyañ yambä juñp’ajl ty’añ tyi lum machbä lakcha’añik,
muk’jach lakpejkañ x-uma’ ñäch’tyälel.