Hai bài thơ

Lý Đợi


Hãy đọc kĩ hướng dẫn sử dụng trước khi làm nhà thơ

A. Năm ngành nghề thích hợp [nhất] cho các nhà văn nhà thơ

1. Chủ tịch nước: Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông
2. Đệ nhất công thần thời trước: Nguyễn Trãi (nếu chấp nhận rủi ro tru di tam tộc), hay Trưởng Ban Tuyên huấn, Khoa giáo, Tư tưởng-Văn hoá Trung ương Đảng thời nay: Tố Hữu, Nguyễn Khoa Điềm (độ rủi ro cũng khá cao)
3. Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam: Nguyễn Tuân, Nguyễn Đình Thi, Hữu Thỉnh
4. Tham gia cách mạng: Không lấy ví dụ vì quá nhiều
5. Chuyên gia quân đội (chỉ huy quân sự hoặc cán bộ văn công, chính trị): Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, toàn bộ các tác giả thuộc Văn nghệ Quân đội như Nguyễn Khải, Trần Đăng Khoa, Lê Lựu, Hữu Thỉnh, Nguyễn Tri Huân, Trần Tử Văn...

B. Năm ngành nghề thích hợp [nhì] cho các nhà văn nhà thơ

1. Chủ báo, nhà báo hoặc biên tập viên (trong biên chế, tức có cơ quan đàng hoàng): Không lấy ví dụ vì quá nhiều
2. Về hưu: Ước chừng 30% hội viên Hội Nhà văn Việt Nam
3. Làm chồng một phụ nữ tần tảo: Tú Xương, ngoài ra không lấy ví dụ vì quá tế nhị, hay làm vợ một người đàn ông tần tảo: Virginia Woolf
4. Giáo viên (chỉ cần dạy 1 ngày, có thể dạy tư, đã được tính): James Joyce, Nam Cao, Nguyễn Huy Thiệp. Có thể sau khi nổi tiếng thì thôi dạy học như V. Nabokov. Có thể nhờ nổi tiếng mà được một chỗ dạy học như 99% nhà văn nhà thơ có tên tuổi ở các nước phương Tây hiện nay. Có thể đang dạy tiểu học rồi bị thất nghiệp như J. K. Rowling rồi nhờ Harry Potter mà trở thành một Giáo sư danh dự của một đại học uy tín.
5. Con nhà giầu: Leo Tolstoi, Marcel Proust, R. Tagore, hoặc làm bạn của nhà giầu: Lý Bạch, Rainer Maria Rilke, Hans Christian Andersen.

C. Năm ngành nghề không thích hợp cho các nhà văn nhà thơ

1. Quét vôi: Người làm nghề quét vôi nổi tiếng nhất trong lịch sử nhân loại, Adolf Hitler, có để lại một tác phẩm, Mein Kampf, song dấu ấn lem nhem của nghề nghiệp này khiến tác phẩm của ông ta không được liệt vào hàng kiệt tác văn học thế giới.
2. Treo tranh: Chưa có một ví dụ nào trong lịch sử văn học cổ kim cho thấy nghề này là môi trường lí tưởng, sản sinh những giá trị văn học bất hủ. Paul Eluard có thể đã treo nhiều tranh của Salvador Dalí, nhưng đó chỉ là treo giúp Gala vì tình xưa nghĩa cũ, dù nàng đã thuộc về Dalí.
3. Làm ruộng / làm rẫy: Một nhà thơ lớn có thể trở thành một người làm ruộng, ví dụ Hữu Loan, chứ không ngược lại. Một người làm ruộng không thể trở thành nhà thơ lớn.
4. Sống nhờ những trò trên mạng: Hoàn toàn rõ. Hay ai dám bảo Yahoo là một nhà thơ chân chính?
5. Diễn viên: Hãy lấy Nguyễn Tuân làm gương tầy liếp. May mà ông từ bỏ kiếp sống vạ vật, trong đó có thời làm diễn viên a-ma-tơ ở Hồng Kông, để đi theo cách mạng rồi lên làm Tổng Thư kí Hội Nhà văn Việt Nam.





Bọn mày tưởng tao là ai?

          Nguồn: 1 Maccabees 1,18

tang tóc bao trùm khắp các bức tường [cả những chữ khoan cắt bê tông]
ô nhục xâm chiếm thành phố từng được tưởng là một cục ngọc [y như cục cứt]
nơi hẻm 47...
thủ lãnh, tôi tớ khóc than ai oán
thanh niên thiếu nữ, cả trung niên và người già thì yếu nhược suy tàn
tất cả phụ nữ không còn sắc đẹp
đàn ông [giống đực] cũng không còn vẻ đẹp
và não thì phẳng lì và nhiều chất tẩy rửa...

trong những dãy nhà kia...
tân lang và tất cả bọn mày râu cất khúc bi ca
tân nương và tất cả bọn nhũ hoa than khóc chốn khuê phòng
đất sắp sụp [vì bọn ngu đần] sống trên đó
trời sắp rơi [vì bọn vô cảm] chứa trong đó
cả nhà và bạn bè Doi Ly nhện phải nhục nhã ê chề...

nơi đây, là một ổ phục kích đối với thi ca
một đối thủ hung ác của sự sống, và một con rắn độc hèn mọn của loài người...
chúng ta đổ máu
chúng ta tự cắn lưỡi, trám lỗ đít và bóp cổ mình...
còn bọn hèn nhát kia vừa nghe tin dữ thì trốn chạy
thành phố thành chốn lưu chân của bọn ngoại bang-xâm lược
con cái chúng ta bị tấn công, hãm hiếp và ngược đãi
mồ mả của chúng ta bị lật lên
thi ca của chúng ta bị làm giấy chùi đít...

hỡi dân thành tưởng mình là cục ngọc
xưa càng vinh nay càng nhục
xưa cao cả nay thấp hèn...
các ngươi tưởng mình là ai
các ngươi trông chờ vào cái gì
các người là hến chăng - sao im hơi thế?

còn ta, một công dân ô nhục bậc nhất
một thánh nhân nát rượu bệnh hoạn
một thằng dở hơi ngồi trong hẻm 47 và triết lý về khoan cắt bê tông
và mơ về những lỗ thủng, những sự thay đổi
và viết một bài thơ biền ngẫu [ngôn ngữ cũ rích] về những điều [mà cư dân ở đây cứ tin là] hiển nhiên như thế!



tưởng có thể kết thúc nhưng tao cần phải nói thêm:
rằng bọn mày vô tư lắm
bọn mày tưởng tao là ai?
tao đang khạc nhổ vào mặt và lương tâm của chính tao đấy.


 

Read the English translation

Listen to the poems read in the original Vietnamese by the author:

Lý Đợi is a founder of Mở Miệng, which translates as "Open [Your] Mouth." The poets of Mở Miệng see their work as good for the public, although it might need to be force-fed. Political in nature or addressing taboo subjects, this group's collective voice depicts aspects of contemporary Vietnamese life that are often not allowed to be represented on paper.

In Vietnam, it is not unusual to walk into a house or restaurant and see poems hung up as decoration. Intellectuals and working-class people alike compose aphorisms; there is also the agrarian oral poetry of cao dao. Perhaps due to the long succession of invaders, themes of protest and subversion are prevalent. The Tale of Kiều questioned Confucian values, while Hồ Xuân Hương railed against women's roles. Hồ Chí Minh, a poetic dabbler, harnessed it to propaganda. Against this backdrop Lý Đợi stands out because of his resistance to formal poetic traditions and the current political atmosphere in Vietnam. Instead of metrics, his poems take the form of textbook entries, communist chants, or a free verse that is often sans capitalization or punctuation.

Many do not consider what Đợi writes to be poetry—most notably the Vietnamese government. His work is unofficially banned from publication. His poetry readings have been disbanded by the censorship police. In 2011 Đợi was evicted from his apartment and required to report for interrogation after poet Bùi Chát received the Freedom to Publish Prize from the International Publisher's Association for publishing "pavement poets" like Đợi via his underground press. Both poets are under police surveillance.

Currently, Lý Đợi's work exists mostly in samizdat and in online journals. Due to the precarious nature of these mediums, I attempted to stray as little as possible from the texts. The only time I allowed myself greater liberty was in Đợi's sarcastic poems. In "Just Who Do You Think I Am?" wordplay is integral to the poem, so I strived to maintain the puns and slang. Also, keeping close to the poem keeps the reader close to the absurdist realities present in Vietnamese society: there really is a Head of the Propaganda, Education, Ideology, and Culture Central Committee, whose members have committed terrible crimes against fellow artists. It doesn't surprise me that when Đợi first began writing, he turned to surrealism as a lens for viewing Vietnamese society.

What does surprise me is that Lý Đợi is not in jail.

Lý Đợi is a contemporary poet living in Ho Chi Minh City whose work is censored in Vietnam due to its content. He is a founding member of the underground Mở Miệng (Open [Your] Mouth) group, and has been published in online journals and in group samizdat. His own samizdat are Bảy biến tấu con nhện (Seven Spider Improvisations, 2004), Trường chay thịt chó (Dogmeat Vegetarianism, 2005), and Khi Kẻ Thù Ta Buồn Ngủ (When Our Enemy Falls Asleep, 2010). A chapbook of his work has been translated into English by American poet Linh Dinh, excerpts of which were published in the journal Soft Targets. Recently, Đợi has been publishing exclusively online because of pressure from the Vietnamese government.

Kelly Morse has written about Vietnamese poetry for M—DASH, and her creative work has appeared in Brevity, Alimentum, Quarter After Eight, and elsewhere. She studied translation while completing an M.F.A. in creative writing from Boston University, and holds a B.A. in Spanish literature from Boise State University. Kelly's work has been nominated for Best of the Net, and she is a Vermont Studio Center fellowship recipient. Currently, she is completing a cross-genre manuscript that explores linguistic and worldview gaps between Southeast Asian and American cultures after living for two years in Hanoi.

Nga Hiền Nguyễn grew up in Vietnam and graduated from Bryn Mawr College. She fights for LGBT and women's rights by day and translates poetry by night. Her favorite writers to translate between English and Vietnamese include Samuel Beckett, e e cummings, Emily Dickinson, and Lưu Quang Vũ.