מאַי אין מיכאַלעשיק
װאָס טוט איצט אין מיכאַלישעק דער מאַי, אױב ניט צו װייזן
אַז בעז איז דאָ די ערשטע בלום פון עלנט. דודס האַרף
אינ װינט שפּילט אַן אָדע צו יידיש, אָן יידן. אָ,
אױסגעלאַכט, אױסגעװיינט מאַמע-יידיש, פּשוט
װי די שטיינער װאָס האָבן געצאָרנט דורך
די װילנער און װאַרשעװער געטאָס. אָװנט.
די זון פאַרגייט דאָ װי אַ שריפה
פון שייטערהױפנס. נאַכט. שטערן
צינדן יאָרצייט-ליכט אין די
חרובע געסעלעך,
נאָך די קדושים.
יידיש, מיין ערשט
געשריי, מיין
לעצט--קוש.
אױף מיין ניו-יאָרקער גאַס
אור-
אַלטע
מױערן,
מיד פון שטייען
דאָ דורות האָבן
אַליין צום טױט זיך פאַר
משפּת, מיען זיך אַליין
די ציגל צו צעװאַרפן. האַרבסט.
דער װינט רייסט אױף די ביימער קריעה.
געבױגענע שלעפּער זוכן מזל
אױף שטיינערנע געלעגערס, אין פאַרלאָזטע
חורבות. װייס גרעט דערמאָנט אין תכריכים. גרעט-שטריק,
ציען זיך װי צױבער-שלאַנגען. די שטאָט קלעטערט דורך
אייזן און חלום, הימל און שטאָל. אָװנט. אַ זונה
אַ קהלשע ליאַלקע, אַ בעטלערישע פּרוטה, װערט זי
אין בין השמשות אינגאַנצן גאָלד. פון בענקשאַפט װערן מיינע
פינגער גרױ. אַפילו גאָט, אױף מיין גאַס, שטאַרבט פון אייביקן עלנט.
אַ פלאָטערל, אין שפּינװעבס געפאַנגען, זאָגט װידוי מיינע לידער.
װאָלקנס איבער צפת
האַרבסט. צפת.
צװישן בערג,
װאָלקנס, טאָלן
און שאַקאַלן. די
װאָלקנס זיינען לאַנג שױן
מיד פון די הױכן, זיינען
זיי דאָ פון דעם לאַנגן װאַנדער,
צו די זיידע–בערג צוגעפאַלן.
זינדיקע װאָלקנס, רייסן זיך צו דער
פּשוטער ערד, װילן חברן זיך מיט
שטיבער, מענטשן, שטיינער, נאָר ניט אין גן-עדן,
װייט פון הייליקייט, װייטער פון גאָט, דערציילן אַז
אַנטלאָפן איז פון גן-עדן אַליין דער מענטש, פאַרבענקט
רופן זיי אַהיים, דעם תהו ובהו פון פאַר בראשית.
קינדער פון צפת
קינדער
באָרװעסע
אין באָרװעסן
צפת, מיט געשמאַקן
יידיש, פולע מיילער,
װי איר װאָלט מיין שטעטעלע
צערױשט איבער צפת, מיר דאַכט, איר
זייט די קינדער פון פּאָנאַר, מיינע
חברים פון גן-עדן, אינגאַנצן
יידיש, אױסגעטאָן פון טױט, דייטש און שרעק, װערט
די ערד אונטער אייך–הימל. פון שכנישן
בית-עולם שלייכט ארױס אר"י הקדוש, גייט אייך
נאָך אין שפּעטן זונאױפגאַנג, טראָט נאָך טראָט, טייטשט אַ נייע
קבלה אױס פון מאַמע-יידיש, װערט יידיש די עלפטע
ספירה איבער צפת. יידיש: צער, פרייד, חלום, װאָר פון מיין פאָלק.
זע, אָט פאַלט מיין שטעטעלע אין זונפאַרגאַנג, װי אין אַ
שייטערהױפן. אָט פליט מיין ברודער אליהו
אין אַ רייטװאָגן פון פייער, צו דער שכינה
פון יידיש. דורך זיין געװיין, װי דורך דעם שם
המפורש, קומען קינדער פון די מאָרד-
אױװנס. אַ פּענעצל לבנה,
איז אַ נאָגל פון אַ קינדס האַנט
װאָס בלעטערט די הימלען פון
צפת, װי די בלעטער פון
אַ שטערנדיקן זהר
װאָס נאָר טױטע
קינדערלעך
פאַרשטיין.
פיר לידער
מעינקע קאַץ
Listen to the poems read in the original Yiddish by the translator:
Six months before his death in 1991, Menke Katz had a dream. In it, his long-dead mother admonished him to return to writing in his native language, Yiddish. (Since 1956, Katz had turned to English as a refuge from the political partisanship which divided the Yiddish literary world.) The resulting poems are dense and dreamlike, weaving together Biblical allusion, mystical theology, and elegiac recollection of the lost world of Lithuanian Jewry. They are also formally experimental, written in the “triangular sonnet” form that Katz initially developed in his English verse as he attempted to craft a highly formal poetics without relying on rhyme, which he despised. These poems begin with a fifteen-syllable line and decrease by one syllable per line to end with two syllables, or vice versa. Katz also experimented with combining these fourteen-line units into longer stanzaic forms, as in “Children of Tsfat.”
I am committed to preserving the syllable count in my translations, a decision informed by Katz’s belief that adherence to poetic form was a way for Jewish poets to maintain dignity and autonomy in the wake of the Holocaust. I have found this constraint to be as generative as it is challenging. It encourages me to be syntactically inventive and lovingly irreverent as I reinvent the poem in English and has often pushed me to find more precise alternatives for familiar words and phrases.
Readers will also notice that many of these poems contain transliterated Yiddish and Hebrew vocabulary. This is not just a translator’s shortcut: I believe that this multilingualism captures an important quality of the Yiddish language itself, which freely combines Hebrew, German, Polish, Russian, Turkish, and Latin vocabularies. It also reflects the centrality of the Yiddish language to these poems, as both “May in Micaleshik” and “Children of Tsfat” emphasize. Selective transliteration allows the original to peek out from behind the curtain of translation, giving the reader a glimpse of the sound and feel of Yiddish and Hebrew.
I am committed to preserving the syllable count in my translations, a decision informed by Katz’s belief that adherence to poetic form was a way for Jewish poets to maintain dignity and autonomy in the wake of the Holocaust. I have found this constraint to be as generative as it is challenging. It encourages me to be syntactically inventive and lovingly irreverent as I reinvent the poem in English and has often pushed me to find more precise alternatives for familiar words and phrases.
Readers will also notice that many of these poems contain transliterated Yiddish and Hebrew vocabulary. This is not just a translator’s shortcut: I believe that this multilingualism captures an important quality of the Yiddish language itself, which freely combines Hebrew, German, Polish, Russian, Turkish, and Latin vocabularies. It also reflects the centrality of the Yiddish language to these poems, as both “May in Micaleshik” and “Children of Tsfat” emphasize. Selective transliteration allows the original to peek out from behind the curtain of translation, giving the reader a glimpse of the sound and feel of Yiddish and Hebrew.
Menke Katz (1906–1991) was a watchmaker, Kabbalist, and Yiddish poet who was born in Lithuania but spent most of his adult life on the Lower East Side of New York City or in the Catskill Mountains of upstate New York, after a brief stint in Tsfat, a city in the north of Israel known as the birthplace of Jewish mysticism. Katz began his literary career as a member of Proletpen, a group of young leftist Yiddish writers, but quickly broke with them after his first books, Dray Shvester (Three Sisters; A. Posy Press, 1932) and Brenendik Shtetl (Burning Village; Signal Press, 1938), abandoned socialist realism for surreal and dreamlike visions of shtetl life. Frustrated with the political partisanship of the Yiddish literary world, Katz turned to English, where he published prolifically and to much acclaim. He was also the founder and editor of the Bitteroot Quarterly Poetry Magazine and Mir, a Yiddish-language literary magazine.
Jacob Romm is a PhD student in literature and early modern studies at Yale, where his research focuses on trans and queer histories of the early modern period, cultural and literary exchanges between Jewish and Christian communities, and the history of the printed book. In addition to making books and letterpress prints under the imprint of Letter and Spirit Press, Romm translates poetry from French, Yiddish, and Hebrew, and his work can be found in Inventory, ANMLY, JoLT, Ancient Exchanges, and elsewhere. His translations of Menke Katz are supported by the Yiddish Book Center’s Translation Fellowship.
