Zhytja
Pedro Novoa
Ti zhytesh. Thellohesh duke dëgjuar gjyshen Hiromi: “Do të marrësh algat që përdornim dikur.” Fjalët notojnë përreth maskës së bërë nga ty, janë peshq që derdhin fije drite. Kot shkoi edhe propozimi yt, basti yt për mjekësinë moderne. Tabletat e jodit, pilula që yt vëlla Yochan merrte për të luftuar aneminë nuk shërbyen për shumëgjë; më e shumta që bënë, ia skuqën faqet për disa javë.
Pastaj erdhi trajnimi yt: sportet ujore, zhytjet e vazhdueshme dhe, sigurisht, vizitat mjekësore për të parë si po reagonte trupi yt. Duhej të siguroheshe sepse mama Misuki kishte gjetur vdekjen pikërisht për shkak se kishte nënvlerësuar shkencën, sepse i besoi më shumë mitit sesa realitetit. Për gjyshen, vajza e saj nuk kishte ndërruar jetë; ishte marrë mbrapsht nga deti. Asnjë nuk e kundërshtonte dot. Siç zakoni e deshte, askush nuk qau gjatë ‘zgjimit’. Vetëm gjysh Hideo gjeti strehë në banjë për të thyer traditën duke shpërthyer në lot.
Gjyshi ishte delja e zezë e familjes. Nëse forca e gravitetit na tërhiqte poshtë, ai ngrihej sipër. Nëse e gjithë bota do të rrotullohej nga e majta, ai nxitonte për nga kahu i kundërt. Duke e ditur qartë se çfarë do të pasonte, u bind nga doktori i Yochan dhe ne të gjithë u shpërngulëm në Chosica, me shpresë se klima e thatë e atjeshme do të përmirësonte shëndetin e vëllait tënd.
Sapo e mori vesh, gjyshja e mohoi dhe bëri gati valixhet. “Do të kthehem në tokën time,” tha ajo ndërsa tërhiqte tetëdhjetë vitet e saj deri në aeroport, dhe u nis për në Japoni. Plaka krenare jetoi vetëm, pa energji elektrike, pa karta apo supermarkete, duke u ushqyer vetëm me peshk, butakë dhe alga që vetë i nxirrte nga deti. “E kisha të gjithë oqeanin Paqësor vetëm për mua,” thoshte një vit më vonë.
Me të parë që klima Chosiciane po e përkeqësonte shëndetin e Yochan në vend që ta përmirësonte, u kthyem në Callao. Ishe ti ajo që e bindi gjyshen të kthehej. Ishte gjithashtu periudhë tradhëtie, e tradhëtisë nga ty: shkove në Cusco sepse gjete një punë më të mirë, por i the gjyshes që jetoje në Limë, veç një orë larg shtëpistë. Prandaj gjeje justifikimet më të çuditshme sa herë që kishte bashkime familjare. Dhe meqë ishe e preferuara e saj—pavarësisht se kurrë nuk e pranoi—, pranonte çdo lloj marrëzie nga ty. Por kur nga një thirrje telefonike more vesh se sëmundja e Yochan ishte përkeqësuar dhe doktorët nuk jepnin shpresë, more avionin e parë për në Lima. Dhe ja ku ishe, duke u zhytur për të gjetur ato alga që gjyshja përdorte sa herë që shkenca e mjekësisë dorëzohej përpara vëllait tënd.
Kur Yochan ishte tetë vjeç, ishte zhytur gjyshja; kur ishte tetëmbëdhjetë vjeç ishte zhytur mama Misuki, e tani, njëzet e katër vjeç, përgjegjësia të takonte ty, gjeneratës tjetër. Kunata jote deshi të zhytej në vendin tënd, por asaj nuk i rrjedh histori në vena. Gratë e familjes sonë ishin zhytur në det për mijëra vite në kërkim midhjesh dhe perlash. E hutuar, ajo të thërriste në telefon me të njëjtin dëshpërim me të cilin po mbante litarin e lidhur rreth belit tënd. Në varkë, kunata jote po djersiste, vuante: trupi yt i zhytur ishte në një farë mënyre trupi i saj.
Dhe ti, me fytyrë poshtë, duke u mbytur në një univers qumështi të zi, me një tub ajri që ishte si një bri i mbirë nga goja jote. Dhe rrezja pikëlluese e dritës së fanarit kornizonte prejardhjen tënde, duke provuar që nata poshtë sipërfaqes ishte më shumë natë se vetë nata. Dhe pa krahë, pa kostum zhytjeje, gjinjtë të ekspozuar dhe e veshur vetëm me të brendshmet e tua, ti nisesh, pafundësi, drejt një tufe algash ku duhet të gjesh ato ngjyrë të verdhë në të kaftë, të famshmet algat fucus. Ato bimë që paraardhësit e tu, Gjahtaret Ama të perlave, i hanin të freskëta për të zbuar djajtë e dobësisë. Problemi ishte se këto alga preferonin të ndërtonin foletë e tyre në thellësitë e egra të shkëmbinjve nënujorë. Tashmë tridhjetë metra në det, ti e ndjeje mprehtësinë e shkëmbinjve të thepisur.
Me shumë kujdes, ti penetrove mes për mes tufa planktonësh dhe koloni guackash. Dhe më në fund, ti ndjeve fshikëzat e fryra të algave fucus të të prekin duart, krahët dhe të lënë gjurmë mbi gjinjtë e tu. More aq shumë sa mundje të merrje që të mbushje trastën tënde të vogël rrjetë dhe gati: gjysma e betejës ishte fituar.
Kishe një minutë e gjysmë pa marrë frymë: një përjetësi e tërë nën ujë. Njdeje, për disa momente, sikur gjuha të zmadhohej, përdridhej dhe kthehej mbrapsht: Kështu kishte vdekur mamaja kur nuk llogariti sforcon që duhej për t’u kthyer. Ashtu mund të kishe vdekur edhe ti. Lëvize sa më pak që munde për të mos e mbushur trupin me dioksid karboni. I ngjite krahët për vithe dhe shtyve aq sa duhej për t’u kthyer në sipërfaqe. Si për fat të keq, një nyjë ngatërruar në takat e tua ndryshoi planet. Siç dukej, po mbyteshe me litarin tënd.
“Mos ki frikë nga deti. Mos ki frikë të luftosh për atë që do më së shumti,” ishin fjalët e gjyshes, ata peshq që gllabëronin pjesë drite përballë maskës tënde. Nga sipër, kunata jote bënte përpjekje të dëshpëruara për të tërhequr litarin, që më pas e tmerruar do të zbulonte se ishte i dobët dhe më pas i këputur.
Pas të ndjerit shpërthime të padukshme të diafragmës tënde, një marramendje përkundëse që po të tërhiqte nga kjo botë, ja arrin të zgjidhësh nyjën, të lirohesh nga rripi i belit dhe të ngjitesh për në sipërfaqe gati instinktivisht. Kthimi yt vazhdonte ngadalë por në mënyrë konstante; të paktën pesë metra pa arritur në sipërfaqe sheh nga poshtë strukturën e varkës të rritet dhe marrë formë. Sheh pjesë të jetës tënde të notojnë si pika vaji të pabarabarta. Mes tyre, ti njeh faqet e zbehta që gjyshi trashëgoi tek Yochan, buzëqeshjen e mamit kur gjeti perlën e parë, dhe zërin e ashpër të gjyshes që korrigjon gjithçka. Në këtë pikë, krahët e tu ngrijnë; gjuha jote është një gjarpër gjigand që po pengon qiellzën tënde. Drita është shndërruar në tjetër dritë: më e bardhë dhe e ashpër. Ti fillon të ëndërrosh. Dhe në ëndrrat e tua, këmbët e tua shndërrohen në pendë dhe oksigjeni është thjesht një supersticion.
Pastaj erdhi trajnimi yt: sportet ujore, zhytjet e vazhdueshme dhe, sigurisht, vizitat mjekësore për të parë si po reagonte trupi yt. Duhej të siguroheshe sepse mama Misuki kishte gjetur vdekjen pikërisht për shkak se kishte nënvlerësuar shkencën, sepse i besoi më shumë mitit sesa realitetit. Për gjyshen, vajza e saj nuk kishte ndërruar jetë; ishte marrë mbrapsht nga deti. Asnjë nuk e kundërshtonte dot. Siç zakoni e deshte, askush nuk qau gjatë ‘zgjimit’. Vetëm gjysh Hideo gjeti strehë në banjë për të thyer traditën duke shpërthyer në lot.
Gjyshi ishte delja e zezë e familjes. Nëse forca e gravitetit na tërhiqte poshtë, ai ngrihej sipër. Nëse e gjithë bota do të rrotullohej nga e majta, ai nxitonte për nga kahu i kundërt. Duke e ditur qartë se çfarë do të pasonte, u bind nga doktori i Yochan dhe ne të gjithë u shpërngulëm në Chosica, me shpresë se klima e thatë e atjeshme do të përmirësonte shëndetin e vëllait tënd.
Sapo e mori vesh, gjyshja e mohoi dhe bëri gati valixhet. “Do të kthehem në tokën time,” tha ajo ndërsa tërhiqte tetëdhjetë vitet e saj deri në aeroport, dhe u nis për në Japoni. Plaka krenare jetoi vetëm, pa energji elektrike, pa karta apo supermarkete, duke u ushqyer vetëm me peshk, butakë dhe alga që vetë i nxirrte nga deti. “E kisha të gjithë oqeanin Paqësor vetëm për mua,” thoshte një vit më vonë.
Me të parë që klima Chosiciane po e përkeqësonte shëndetin e Yochan në vend që ta përmirësonte, u kthyem në Callao. Ishe ti ajo që e bindi gjyshen të kthehej. Ishte gjithashtu periudhë tradhëtie, e tradhëtisë nga ty: shkove në Cusco sepse gjete një punë më të mirë, por i the gjyshes që jetoje në Limë, veç një orë larg shtëpistë. Prandaj gjeje justifikimet më të çuditshme sa herë që kishte bashkime familjare. Dhe meqë ishe e preferuara e saj—pavarësisht se kurrë nuk e pranoi—, pranonte çdo lloj marrëzie nga ty. Por kur nga një thirrje telefonike more vesh se sëmundja e Yochan ishte përkeqësuar dhe doktorët nuk jepnin shpresë, more avionin e parë për në Lima. Dhe ja ku ishe, duke u zhytur për të gjetur ato alga që gjyshja përdorte sa herë që shkenca e mjekësisë dorëzohej përpara vëllait tënd.
Kur Yochan ishte tetë vjeç, ishte zhytur gjyshja; kur ishte tetëmbëdhjetë vjeç ishte zhytur mama Misuki, e tani, njëzet e katër vjeç, përgjegjësia të takonte ty, gjeneratës tjetër. Kunata jote deshi të zhytej në vendin tënd, por asaj nuk i rrjedh histori në vena. Gratë e familjes sonë ishin zhytur në det për mijëra vite në kërkim midhjesh dhe perlash. E hutuar, ajo të thërriste në telefon me të njëjtin dëshpërim me të cilin po mbante litarin e lidhur rreth belit tënd. Në varkë, kunata jote po djersiste, vuante: trupi yt i zhytur ishte në një farë mënyre trupi i saj.
Dhe ti, me fytyrë poshtë, duke u mbytur në një univers qumështi të zi, me një tub ajri që ishte si një bri i mbirë nga goja jote. Dhe rrezja pikëlluese e dritës së fanarit kornizonte prejardhjen tënde, duke provuar që nata poshtë sipërfaqes ishte më shumë natë se vetë nata. Dhe pa krahë, pa kostum zhytjeje, gjinjtë të ekspozuar dhe e veshur vetëm me të brendshmet e tua, ti nisesh, pafundësi, drejt një tufe algash ku duhet të gjesh ato ngjyrë të verdhë në të kaftë, të famshmet algat fucus. Ato bimë që paraardhësit e tu, Gjahtaret Ama të perlave, i hanin të freskëta për të zbuar djajtë e dobësisë. Problemi ishte se këto alga preferonin të ndërtonin foletë e tyre në thellësitë e egra të shkëmbinjve nënujorë. Tashmë tridhjetë metra në det, ti e ndjeje mprehtësinë e shkëmbinjve të thepisur.
Me shumë kujdes, ti penetrove mes për mes tufa planktonësh dhe koloni guackash. Dhe më në fund, ti ndjeve fshikëzat e fryra të algave fucus të të prekin duart, krahët dhe të lënë gjurmë mbi gjinjtë e tu. More aq shumë sa mundje të merrje që të mbushje trastën tënde të vogël rrjetë dhe gati: gjysma e betejës ishte fituar.
Kishe një minutë e gjysmë pa marrë frymë: një përjetësi e tërë nën ujë. Njdeje, për disa momente, sikur gjuha të zmadhohej, përdridhej dhe kthehej mbrapsht: Kështu kishte vdekur mamaja kur nuk llogariti sforcon që duhej për t’u kthyer. Ashtu mund të kishe vdekur edhe ti. Lëvize sa më pak që munde për të mos e mbushur trupin me dioksid karboni. I ngjite krahët për vithe dhe shtyve aq sa duhej për t’u kthyer në sipërfaqe. Si për fat të keq, një nyjë ngatërruar në takat e tua ndryshoi planet. Siç dukej, po mbyteshe me litarin tënd.
“Mos ki frikë nga deti. Mos ki frikë të luftosh për atë që do më së shumti,” ishin fjalët e gjyshes, ata peshq që gllabëronin pjesë drite përballë maskës tënde. Nga sipër, kunata jote bënte përpjekje të dëshpëruara për të tërhequr litarin, që më pas e tmerruar do të zbulonte se ishte i dobët dhe më pas i këputur.
Pas të ndjerit shpërthime të padukshme të diafragmës tënde, një marramendje përkundëse që po të tërhiqte nga kjo botë, ja arrin të zgjidhësh nyjën, të lirohesh nga rripi i belit dhe të ngjitesh për në sipërfaqe gati instinktivisht. Kthimi yt vazhdonte ngadalë por në mënyrë konstante; të paktën pesë metra pa arritur në sipërfaqe sheh nga poshtë strukturën e varkës të rritet dhe marrë formë. Sheh pjesë të jetës tënde të notojnë si pika vaji të pabarabarta. Mes tyre, ti njeh faqet e zbehta që gjyshi trashëgoi tek Yochan, buzëqeshjen e mamit kur gjeti perlën e parë, dhe zërin e ashpër të gjyshes që korrigjon gjithçka. Në këtë pikë, krahët e tu ngrijnë; gjuha jote është një gjarpër gjigand që po pengon qiellzën tënde. Drita është shndërruar në tjetër dritë: më e bardhë dhe e ashpër. Ti fillon të ëndërrosh. Dhe në ëndrrat e tua, këmbët e tua shndërrohen në pendë dhe oksigjeni është thjesht një supersticion.